Verdienvermogen in de kringlooplandbouw: op het boerenerf en in de keten

Voor toekomstperspectief voor u als agrarisch ondernemer is een goed verdienvermogen noodzakelijk, ook als u wilt omschakelen naar kringlooplandbouw. Wat zijn belangrijke barrières en kansen met betrekking tot het vergroten van het verdienvermogen van kringlooplandbouw? Samen met HAS Green Academy, InHolland, Van Hall Larenstein, Aeres, Windesheim en Hanzehogeschool Groningen hebben we hier onderzoek naar gedaan. Het onderzoek ‘Cash naar de Kringloop?’ legt ook de basis voor een verdere transitieagenda voor de landbouw. In een artikelenreeks gaan we de highlights hieruit met u delen. Deze keer met de focus op het verdienvermogen op het boerenerf en in de keten. 

Duurzaamheid in het gehele bedrijf

Bij goed ondernemerschap denken we al snel aan het product en de waarde ervan. Echter, streeft u naar kringlooplandbouw? Kijk dan niet alleen naar de duurzaamheid van individuele producten, maar naar uw hele bedrijf. En vergeet daarbij niet de fysieke en sociale omgeving van uw bedrijf. Deze omgeving is enerzijds de reden waarom kringlooplandbouw noodzakelijk wordt. Anderzijds kan het agrarisch bedrijf door de omgeving een maatschappelijke meerwaarde krijgen.  

Verdienvermogen in de kringlooplandbouw

Voor ons onderzoek interviewden we vijftien agrarische ondernemers die op verschillende manieren invulling geven aan kringlooplandbouw. Daarnaast spraken we vijf verschillende experts op het gebied van landbouw en verduurzaming. Hierbij kwamen veel indirecte succesfactoren voor kringlooplandbouw naar voren. Er zijn weinig factoren die direct met verdienvermogen te maken hebben. Als het echt om verdienvermogen gaat, dan noemen agrarische ondernemers vooral ​het belang van ​financiële prikkels zoals subsidie vanuit de overheid of beloningsstructuren vanuit ketenpartijen. 

Belangrijke onderliggende factoren die indirect bijdragen aan het verdienvermogen zijn:  

• vermogen om integraal te denken 
• ervaren autonomie 
• durf om te veranderen
• vermogen om samen te werken 
• waardering voor natuur en leefomgeving 

Ook de omgeving speelt een cruciale rol, zoals bijvoorbeeld de beschikbaarheid van betaalbare grond en samenwerkingsmogelijkheden in de regio​ en in de keten​. 

Belang van een kloppend businessmodel

Een kloppend businessmodel is essentieel voor kringlooplandbouw. Dit houdt in dat alle aspecten – producten en diensten, agrarische praktijk en toeleveranciers – op elkaar afgestemd moeten zijn (qua waarde). In ons onderzoek zijn we niet op radicaal andere businessmodellen gestuit. De boeren en tuinders die we spraken waren in staat kringlooplandbouw te realiseren met bestaande businessmodellen. Dit hoeft alleen niet te betekenen dat de ondernemers per definitie voldoende verdienvermogen genereren met hun businessmodellen, hoewel dit in sommige gevallen toch is gelukt. 

Strategieën om verdienvermogen te realiseren

Binnen ketens zoeken boeren, tuinders en ketenpartners naar hoe ze verdienvermogen kunnen realiseren met de maatschappelijke meerwaarde van kringlooplandbouw. Hierbij onderscheiden we twee strategieën:  

1. meerwaarde voor een premium product in de korte keten  
   Deze strategie omvat betrouwbaar milieuvriendelijk produceren en direct contact tussen producent en consument.  

2. vergoeding voor ‘ecosysteemdiensten’ in de lange keten 
   Deze strategie omvat certificering en nadrukkelijk rekening houden met biodiversiteit in de productie. Dit vereist samenwerking tussen ketenpartners en vertrouwen op basis van certificering. 

Voorbeelden van de tweede ​strategie​ zijn de biodiversiteitsmonitor in de zuivelketen en de samenwerking tussen ketenpartners in de akkerbouw. Het succes van deze strategieën hangt af van het vermogen om transparantie en vertrouwen te creëren over de geleverde duurzaamheidsprestaties. 

Bevorderen van duurzaamheidsprestaties

Bij het bevorderen van duurzaamheidsprestaties is een duidelijke waardering en beloning van deze prestaties vereist. Uit ons onderzoek blijkt dat initiatieven zoals de biodiversiteitsmonitor, boeren helpen om bovenwettelijke duurzaamheidsprestaties te leveren. Echter blijft het een uitdaging wat de waarde van deze duurzaamheidsprestaties is en wie deze bepaalt. De bereidheid van ketenpartijen om te betalen voor duurzaamheidsprestaties is groeiende, mede gedreven door wettelijke verplichtingen zoals de duurzaamheidsrapportage (CSRD). Toch blijft de afwezigheid van financiële prikkels en de aanwezigheid van financiële risico’s een barrière voor verdere verduurzaming. Vanuit het onderzoek herkennen we zeker in de akkerbouw, een uitdaging met betrekking tot samenwerking tussen ketenpartijen uit verschillende sectoren. Zij moeten op een andere manier samenwerken om duurzaamheidsprestaties goed te kunnen belonen.   ​​  

Ontdek meer

Wilt u meer weten over het onderzoek ‘Cash naar de Kringloop’? En bent u benieuwd naar voorbeelden uit de praktijk? Houd dan de website van Flynth in de gaten. In onze volgende publicatie over dit onderzoek focussen we op gebiedsgericht werken aan verdienvermogen en de uitdagingen en kansen van het economische systeem voor het verdienvermogen van kringlooplandbouw.